Osmanlı da Görev Verme veya Almalar Güzel Örnekleme _ Sadrazamlar Görevlerinde Kaç Yıl Kalmışlar
Gün konusu görevden alma veya görev verme olunca aklıma
Osmanlı daki en üst mevki olan Sadrazamlık geldi
Onun ile ilgi bazı bilgiler derledim
Bunu paylaşmak istedim
Tarık Başçıl
Osmanlı daki en üst mevki olan Sadrazamlık geldi
Onun ile ilgi bazı bilgiler derledim
Bunu paylaşmak istedim
Tarık Başçıl
Sultanlar bilinir
Padişahlar bilinir
Zordur ikinci adam olmak.
17 Anadolu Selçuklu Sultanı bilinir. Yaklaşık 230 kadar yılda
36 Osmanlı Padişahı da bilinir. 623 yıl (1299/1922)
Peki,
Kaç sadrazam görev yapmıştır ve görev süreleri ne kadardır?
Biyografileri?
Pek bilinmez, nedense.
Neden biri uzun yıllar görevde kalmıştır da
Diğeri üç/beş gün?
İstatistik bilgiler bize neyi gösterir?
Yaklaşık 500 yıllık bir dönem ve toplam 153 sadrazamın hayat hikayesi sığdırılmıştır.
36 Osmanlı Padişahı da bilinir. 623 yıl (1299/1922)
Peki,
Kaç sadrazam görev yapmıştır ve görev süreleri ne kadardır?
Biyografileri?
Pek bilinmez, nedense.
Neden biri uzun yıllar görevde kalmıştır da
Diğeri üç/beş gün?
İstatistik bilgiler bize neyi gösterir?
Yaklaşık 500 yıllık bir dönem ve toplam 153 sadrazamın hayat hikayesi sığdırılmıştır.
500÷153= 3.2 buradan şunu anlıyoruz ortalama
3 yıl 2,5 ay görev süreleri olmuş.
Padişahların saltanat süreleri ortalama 17 yıl iken
Padişahların saltanat süreleri ortalama 17 yıl iken
(623 ÷ 36 = 17 yıl)
Sadrazamların görev süreleri yaklaşık 3.2 yıldır.
Çandarlı Kara Halil Hayreddin Paşa'nın kazaskerlikten gelen ilk Sadrazam olması
Çandarlı Halil Hayreddin Paşa'nın Katledilen ilk Sadrazam olması buna örnektir.
Fatih Sultan Mehmet vezirleriyle vardır
Sadrazamların görev süreleri yaklaşık 3.2 yıldır.
Çandarlı Kara Halil Hayreddin Paşa'nın kazaskerlikten gelen ilk Sadrazam olması
Çandarlı Halil Hayreddin Paşa'nın Katledilen ilk Sadrazam olması buna örnektir.
Fatih Sultan Mehmet vezirleriyle vardır
Aynı keyfiyet onlara çok sert davranan Yavuz Sultan Selim için de söz konusudur.
Hele Kanuni Sultan Süleyman vezirlerine vezir olmayı öğreten ve onlardan kudretli yardımcılar yaratan bir hükümdardır.
Osmanlı tarihinin en uzun süre iş gören sadrazamı Sokullu Mehmet Paşa bu sürecin bir ürünüdür.
Bu Baş vezirlerin özelliği mührünü aldıkları padişah adına fevkalade yetkili ve ani karar verebilen baş görevliler olmalarıdır.
Hele sefer esnasında Serdar-ı Ekrem unvanını alan Baş vezir tuğralı boş kağıtlara padişah adına ferman yazdırabilir.
Sulhta dahi memleketin bir ucundan bir ucuna asayiş için askerleri, inşaatlar için işgücünü sevk edebilir.
Cezalandırma yetkisi padişahınkine yakındır.
Tabii bu ağır bir mesuliyet getirir; yalan söylediği ve ihanet içinde olduğuna kanaat getirenin boynu vurulur.
Osmanlı veziriazamları içinde
Özdemiroğlu Osman Paşa gibi şahsi servetini Tebriz’i kuşatan askere maaş diye dağıtan da vardır.
Hiç kuşkusuz böylesinin yanında rüşvet yiyenler de.
Osmanlı sadrazamları içinde Lala Mehmet Paşa gibi şirpençe denen menhus hastalıktan ölene kadar sadece dokuz gün, evet sadece dokuz gün sadrazam olanlar olduğu gibi
Koca Sinan Paşa gibi beş kere sadaret makamına azledilip dönen
Sokullu gibi Kanuni’den itibaren üç padişaha sadrazamlık yapan ve muhtemelen tertipli bir suikastla iktidarına son verilenler hep bir aradadır.
Devletin ilk 150 yılında Türkler sadrazam olmuştur
Bunların yüzde 60 kadarı ilmiye sınıfından geliyordu
Sonraki iki asır boyu, 17’nci yüzyıla kadar askerler ve devşirmeler hakim olmuştur.
Fakat sadrazamların, maliyeciler yani defterdarlara ve bilhassa imparatorluk kadastrosunu ve arazi sistemini denetiminde tutan nişancılara söz geçirebildiklerini söylemek mümkün değildir.
Çünkü sistem eski İran’da, İslam imparatorluklarında ve Bizans’ta da böyle işlerdi ve doğrusu da buydu.
19’uncu yüzyıla gelene kadar Enderun’dan yetişme çok bilgili, Osmanlı kültürünü musikisi, edebiyatı, hatta sporuyla sindirmiş
Sokullu Mehmet Paşa
Ferhat Paşa
Cağalazade Sinan Paşa gibi
(Bu sonuncusu bir İtalyan soylusu Kont Cigalo’nun soyundan geliyor)
Devletluların yanında, yeniçeri ocağından gelenler içinde daha çok muharebe ve beden eğitimi ile yetişmiş okuması yazması olmayan
Kemankeş Kara Mustafa Paşa
Köprülü Mehmet Paşa gibi ünlü vezirler de vardı.
Bunların başarıları öbürlerinden aşağı kalmazdı.
Vezirlerin hepsi Müslümanlığı, Türk dilini ve kimliğini benimsemişti.
Osmanlı sadrazamları hiçbir zaman idare edilen halkla muhatap olmak, onlara hesap vermek durumunda değildi.
Damat Ferit 2 yılda 5 defa
Ahmet Tevfik Paşa 3 defa
Mehmet Sardar Paşa 9 defa
Mehmet Kamil Paşa 4 defa
Mehmet Tevfik Paşa 3 defa
Hüseyin Hilmi Paşa 2 defa üstlenmiş.
Osmanlı'nın 632 yıllık tarihinde 292 Sadrazamın
Hele Kanuni Sultan Süleyman vezirlerine vezir olmayı öğreten ve onlardan kudretli yardımcılar yaratan bir hükümdardır.
Osmanlı tarihinin en uzun süre iş gören sadrazamı Sokullu Mehmet Paşa bu sürecin bir ürünüdür.
Bu Baş vezirlerin özelliği mührünü aldıkları padişah adına fevkalade yetkili ve ani karar verebilen baş görevliler olmalarıdır.
Hele sefer esnasında Serdar-ı Ekrem unvanını alan Baş vezir tuğralı boş kağıtlara padişah adına ferman yazdırabilir.
Sulhta dahi memleketin bir ucundan bir ucuna asayiş için askerleri, inşaatlar için işgücünü sevk edebilir.
Cezalandırma yetkisi padişahınkine yakındır.
Tabii bu ağır bir mesuliyet getirir; yalan söylediği ve ihanet içinde olduğuna kanaat getirenin boynu vurulur.
Osmanlı veziriazamları içinde
Özdemiroğlu Osman Paşa gibi şahsi servetini Tebriz’i kuşatan askere maaş diye dağıtan da vardır.
Hiç kuşkusuz böylesinin yanında rüşvet yiyenler de.
Osmanlı sadrazamları içinde Lala Mehmet Paşa gibi şirpençe denen menhus hastalıktan ölene kadar sadece dokuz gün, evet sadece dokuz gün sadrazam olanlar olduğu gibi
Koca Sinan Paşa gibi beş kere sadaret makamına azledilip dönen
Sokullu gibi Kanuni’den itibaren üç padişaha sadrazamlık yapan ve muhtemelen tertipli bir suikastla iktidarına son verilenler hep bir aradadır.
Devletin ilk 150 yılında Türkler sadrazam olmuştur
Bunların yüzde 60 kadarı ilmiye sınıfından geliyordu
Sonraki iki asır boyu, 17’nci yüzyıla kadar askerler ve devşirmeler hakim olmuştur.
Fakat sadrazamların, maliyeciler yani defterdarlara ve bilhassa imparatorluk kadastrosunu ve arazi sistemini denetiminde tutan nişancılara söz geçirebildiklerini söylemek mümkün değildir.
Çünkü sistem eski İran’da, İslam imparatorluklarında ve Bizans’ta da böyle işlerdi ve doğrusu da buydu.
19’uncu yüzyıla gelene kadar Enderun’dan yetişme çok bilgili, Osmanlı kültürünü musikisi, edebiyatı, hatta sporuyla sindirmiş
Sokullu Mehmet Paşa
Ferhat Paşa
Cağalazade Sinan Paşa gibi
(Bu sonuncusu bir İtalyan soylusu Kont Cigalo’nun soyundan geliyor)
Devletluların yanında, yeniçeri ocağından gelenler içinde daha çok muharebe ve beden eğitimi ile yetişmiş okuması yazması olmayan
Kemankeş Kara Mustafa Paşa
Köprülü Mehmet Paşa gibi ünlü vezirler de vardı.
Bunların başarıları öbürlerinden aşağı kalmazdı.
Vezirlerin hepsi Müslümanlığı, Türk dilini ve kimliğini benimsemişti.
Osmanlı sadrazamları hiçbir zaman idare edilen halkla muhatap olmak, onlara hesap vermek durumunda değildi.
Damat Ferit 2 yılda 5 defa
Ahmet Tevfik Paşa 3 defa
Mehmet Sardar Paşa 9 defa
Mehmet Kamil Paşa 4 defa
Mehmet Tevfik Paşa 3 defa
Hüseyin Hilmi Paşa 2 defa üstlenmiş.
Osmanlı'nın 632 yıllık tarihinde 292 Sadrazamın
166 sı azledilmiş.
22 tanesi istifa etmiş.
16 kişi idam edilmiş.
7 kişi şehit olmuş.
2 kişi de Yeniçeri ayaklanmaları esnasında parçalanmış.
1908'den sonra azil yerine istifa var.
Damat Sadrazamların sayısı 8
Bir sadrazam hakkında verilen ilk bilgi;
Büyük ihtimalle, O sadrazamın "etnik kökeni" hakkındadır.
Fakat ırkçılık anlamında değil.
Mesela Bosnalı ya da Arnavut vb gibi.
Verilen ikinci bilgi, İlgilinin "ilk görevi" dir.
Bu ilk görev, İlmiye sınıfından olabileceği gibi
Çıraklık gibi bir saray hizmeti ya da bir Ağa’nın hizmeti de olabilmektedir.
Daha sonra, sırasıyla sözü edilen kimsenin
Bulunduğu görevler
Bu görevlere nasıl geldiği de belirtilerek sıralanmaktadır.
İlgilinin Sadrazamlığı döneminde yaptığı kayda değer işlerinden
Görevden ayrılmasına neden olan olaylar
Ya da
Durumlardan söz edildikten sonra, görevden ayrılış tarihi
Genellikle ay ve gün olarak verilmektedir.
Bundan sonra verilen en önemli bilgi, sadrazamının görevden ayrılış biçimidir.
Bu istifa, emeklilik, tenzilen ya da tümüyle Azledilmek, katledilmek olabileceği gibi; Eceliyle, savaşta, bir ayaklanmada ya da bir suikastta ölüm de olabilir.
İlgilinin gerek kişiliği ve özel hayatı
Gerekse görevindeki icraatı ve başarısı
Hatta
Fiziksel ve psikolojik özellikleri hakkında, Genel bir değerlendirme vermektedir.
Bir sadrazam hakkında
Yapıtta verilen son bilgiler;
Eğer ölüm dışındaki bir nedenle
Görevinden ayrılmış ise
Ölüm biçimi, vezirlik süresi ve
Kaç yıl yaşadığıdır.
Son olarak çok kısa bir "niyaz" vardır ki
22 tanesi istifa etmiş.
16 kişi idam edilmiş.
7 kişi şehit olmuş.
2 kişi de Yeniçeri ayaklanmaları esnasında parçalanmış.
1908'den sonra azil yerine istifa var.
Damat Sadrazamların sayısı 8
Bir sadrazam hakkında verilen ilk bilgi;
Büyük ihtimalle, O sadrazamın "etnik kökeni" hakkındadır.
Fakat ırkçılık anlamında değil.
Mesela Bosnalı ya da Arnavut vb gibi.
Verilen ikinci bilgi, İlgilinin "ilk görevi" dir.
Bu ilk görev, İlmiye sınıfından olabileceği gibi
Çıraklık gibi bir saray hizmeti ya da bir Ağa’nın hizmeti de olabilmektedir.
Daha sonra, sırasıyla sözü edilen kimsenin
Bulunduğu görevler
Bu görevlere nasıl geldiği de belirtilerek sıralanmaktadır.
İlgilinin Sadrazamlığı döneminde yaptığı kayda değer işlerinden
Görevden ayrılmasına neden olan olaylar
Ya da
Durumlardan söz edildikten sonra, görevden ayrılış tarihi
Genellikle ay ve gün olarak verilmektedir.
Bundan sonra verilen en önemli bilgi, sadrazamının görevden ayrılış biçimidir.
Bu istifa, emeklilik, tenzilen ya da tümüyle Azledilmek, katledilmek olabileceği gibi; Eceliyle, savaşta, bir ayaklanmada ya da bir suikastta ölüm de olabilir.
İlgilinin gerek kişiliği ve özel hayatı
Gerekse görevindeki icraatı ve başarısı
Hatta
Fiziksel ve psikolojik özellikleri hakkında, Genel bir değerlendirme vermektedir.
Bir sadrazam hakkında
Yapıtta verilen son bilgiler;
Eğer ölüm dışındaki bir nedenle
Görevinden ayrılmış ise
Ölüm biçimi, vezirlik süresi ve
Kaç yıl yaşadığıdır.
Son olarak çok kısa bir "niyaz" vardır ki
Bu, aslında
Yukarıdan beri hayatı anlatılan kimse ve
Onun yaptığı işler hakkında
Ne düşünüldüğünün bir özeti gibidir.
Özel hayatı ve yaptığı işler için
"iyi"düşünülüyor ise ona
"rahmet" dilenmekte;
Yok eğer durum bunun tersi ise
"sınırları aşmaktan korunmak" vb. için
Dua edilmektedir.
Bazen böyle bir değerlendirmeye
Gidilmediği de olmaktadır.
Nitekim
Osmanlı Sultanı asla eleştiri hatta değerlendirme konusu
değildir.
Örneğin, "iyi bir insan" ve "başarılı bir Sadrazam" olan birisinin katledilmiş olmasını yazar haksız görse,
Bunu "fitne ve fesada" ya da
"Padişaha gammazlınmış olmasına" Bağlayabilmekte ancak
Padişah bu tür değerlendirmelerin kesinlikle dışında tutulmaktadır.
Bu çerçevede, gelmiş geçmiş bütün Padişahların konumu aynıdır.
Öte yandan "damat" olan sadrazamların hayat hikayelerine baktığımızda "damatlığın" bir "olgu" olarak dile getirildiğini, ancak, yalnız damat olduklarından ötürü "fazladan" bir övgü ye yer verilmediğini görüyoruz.
Sadrazamların tayin ve azillerini, görev sürelerini yıl, ay ve gün olarak gösteren, konusundaki en sıhhatli liste İsmail Hami Danişmend’in İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi’nde bulunur.
Danişmend’in sadrazamların ırkı menşelerine saplantı derecesinde vurgu yapması, devşirme kökenli sadrazamların başarılarını küçümsemesi ve yer yer onları devlete karşı sadakatsizlikle suçlaması bu eserin en zayıf tarafıdır.
Yukarıdan beri hayatı anlatılan kimse ve
Onun yaptığı işler hakkında
Ne düşünüldüğünün bir özeti gibidir.
Özel hayatı ve yaptığı işler için
"iyi"düşünülüyor ise ona
"rahmet" dilenmekte;
Yok eğer durum bunun tersi ise
"sınırları aşmaktan korunmak" vb. için
Dua edilmektedir.
Bazen böyle bir değerlendirmeye
Gidilmediği de olmaktadır.
Nitekim
Osmanlı Sultanı asla eleştiri hatta değerlendirme konusu
değildir.
Örneğin, "iyi bir insan" ve "başarılı bir Sadrazam" olan birisinin katledilmiş olmasını yazar haksız görse,
Bunu "fitne ve fesada" ya da
"Padişaha gammazlınmış olmasına" Bağlayabilmekte ancak
Padişah bu tür değerlendirmelerin kesinlikle dışında tutulmaktadır.
Bu çerçevede, gelmiş geçmiş bütün Padişahların konumu aynıdır.
Öte yandan "damat" olan sadrazamların hayat hikayelerine baktığımızda "damatlığın" bir "olgu" olarak dile getirildiğini, ancak, yalnız damat olduklarından ötürü "fazladan" bir övgü ye yer verilmediğini görüyoruz.
Sadrazamların tayin ve azillerini, görev sürelerini yıl, ay ve gün olarak gösteren, konusundaki en sıhhatli liste İsmail Hami Danişmend’in İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi’nde bulunur.
Danişmend’in sadrazamların ırkı menşelerine saplantı derecesinde vurgu yapması, devşirme kökenli sadrazamların başarılarını küçümsemesi ve yer yer onları devlete karşı sadakatsizlikle suçlaması bu eserin en zayıf tarafıdır.
Yorumlar
Yorum Gönder