İlk Osmanlıda Anayasaya Devlet Dili Adını "Türkçe" Olarak Kayda Geçiren Ahmet Vefik Paşa

Türkçeye katkıda bulunan ve ne yazık ki yeteri kadar tanımadığımız Serisini 2. ismi Ahmet Vefik Paşa 

Bırakın Osmanlı Anayasına Devletin dili "Türkçe" diri.

Türkçeye ve Türk tiyatrosuna çok büyük katkıda bulunmuştur

Hele bunu Osmanlı döneminde meclis başkanlığı, nazır, elçilik veya vali ilen yapabilmiş

Tarık Başçıl _ 14 Temmuz 2023

Kırmızı yazılı kelime gördüğünüzde

Onu tıklar iseniz

Sizi "Vikipedi" e yönlendirir onun hakkında daha fazla bilgiye ulaşmış olursunuz

Türkçeye katkıda bulunan ve ne yazık ki yeteri kadar tanımadığımız Serisini 2. ismi Ahmet Vefik Paşa

Aşağıdaki onlarca yeni Türkçe kelimeyi dilimize kazandırmış 

Abanmak, Albeni
Bağdaşmak, Başlangıç, Benimsemek, Bitkin, Bulgu
Çatlak, Çıkar, Çılgın

Dargın, Dişlek, Doğrulmak, Dokunaklı, Dolmuş, Dönüştürmek, Düşünce
Esnek, Ezgi
Gelişmek, Gezgin, Görgü

Ikınmak
İlişik
Kalıntı, Kanıksamak, Katlamak, Kavşak, Kaydırak, Kollamak, Kuruntu

Ödlek, Özen
Pısırık
Sağlamak, Sağlam, Saklambaç, Sayın, Sevimli, Sezgi, Soluk, Sürekli, Sürüm, Süs

Toplamak, Toptan
Vurgun
Yadırgamak, Yanardağ, Yaşıt, Yatalak, Yorum

Dil devriminden çok çok önce tarama ve derleme çalışmaları yapmış
O güne kadar Osmanlıda kimsenin ilgilenmediği Doğu Türkçesi (Çağatayça) üzerine araştırmalar gerçekleştirmiş

Yazdığı metinlerde özellikle Türk dili kökenli kelimelere yer vermesiyle
Kendisinden sonra gelecek olan Ziya Gökalp, Ömer Seyfeddin gibi Yeni Lisancılar'a örnek olmuştur.

Yaptıklarıyla dilde sadeleşme çalışmalarına ön ayak olmuştur.
Türkçenin tamamen kenara atıldığı 600 yıllık Osmanlı döneminde
İlk Türkçe sözlüğü çıkarmış

İtirazlara rağmen çıkardığı sözlüğe "Lisan-i Osmânî" değil "Lehçe-i Osmânî" diyerek Osmanlı dili tabirine karşı çıkmıştır.

1877 yılında Meclis-i Mebusan'ın ilk reisi olarak görev yaptı
"Bu dilin adı Türkçedir" diye üzerine basa basa söylemiş

Bu çabalarıyla ilk Osmanlı anayasasına devlet dili adını "Türkçe" olarak kayda geçirtmiştir.

Fakat bugün bunlar unutulmuş gitmiş.
Kimse bilmiyor.
En radikal dil devrimcileri bile Ahmet Vefik Paşa'nın bırak çalışmalarını
İsmini dahi anmıyor.

Ahmet Vefik Paşa Hayatı;
Ahmet Vefik Paşa (d. 3 Temmuz 1823, İstanbul – ö. 2 Nisan 1891, İstanbul) Devlet adamı, diplomat ve tiyatro yazarı.
Ahmet Vefik Paşa, Türkçülük hareketinin öncülerindendir.

İki defa Maarif Nazırlığı (Eğitim Bakanlığı) yaptı.
Bursa valiliği sırasında bu kentte bir tiyatro yaptırmakla ün kazanmış ve ismi Bursa ile özdeşleşmiştir.

3 Temmuz 1823’de İstanbul’da doğdu.
Hariciye Nezareti memurlarından Ruhittin Efendi’nin oğludur.
1831 yılında İstanbul’da başladığı eğitimini, babasının görevi nedeniyle gittiği Paris’te Saint Louis Lisesi’nde tamamladı.

Paris’te bulunduğu süre içinde Fransızca’yı anadili gibi öğrendi
1837’de yurda döndüğünde tercüme odasında çalıştı.
1840’da elçilik katibi göreviyle Londra’ya gitti ve İngilizce öğrendi.

Sırbistan, İzmir, Eflak ve Boğdan’da görev yaptıktan sonra 1842’de İstanbul’a döndüğünde başmütercim olarak tercüme odasında görev aldı
Devlet Salnamesi (Yıllığı) hazırlanmasında görevlendirildi.

İlerleyen yıllarda çeşitli görevlerde bulunduktan sonra Tahran’a elçi olarak atanarak Fars dilini ve İran tarihinin kökenlerini öğrendi.

Elçilik binalarına bayrak asma adetini getiren, Tahran’da elçi iken elçilik binasını Osmanlı Devleti toprağı olarak ilan edip bayrak çektiren Ahmet Vefik Paşa olmuştur.

1857’de kısa bir süre için Adalet Bakanlığı görevine getirildi.
1860’ta Paris büyükelçisi
1861’de Bursa’da Evkaf Nazırı oldu.

Halkın şikayetleri üzerine Bursa’daki görevinden alınarak yıllarca resmi bir görev verilmedi

Bu süre içinde Türk tarih ve edebiyatına yeni eserler ve tercümeler kazandırdı.
1872’de birinci defa olarak Maarif Nazırı oldu

1873’de görevden alındı.
Kısa bir süre Edirne Valiliği yaptı.

1878’de tekrar Maarif Nazırı, daha sonra da Başvekil oldu ama görevden alındı.

1879-1882 yılları arasında Bursa valisi olarak görev yaptı, tekrar başvekil atandı ama 3 gün sonra görevden alındı.
Ölümüne kadar Rumelihisarı’ndaki evinde ilmi ve edebi çalışmalar yaptı.

2 Nisan 1891’de İstanbul’da ölmüştür
Mezarı Rumelihisarı mezarlığındadır.

İlk Türkçe sözlüklerden biri olan Lehçe-i Osmani‘yi hazırlayan
Türk tarihinin Osmanlı ile başlamadığını gündeme getiren ve savunan Ahmet Vefik Paşa, bazılarına göre Osmanlı Türkleri’nin ilk Türkçüsüdür.

Fezleke-i Tarih-i Osmani (Kısa Osmanlı Tarihi)
Hikmet-i Tarih (Tarih Felsefesi) adlı tarih eserleri vardır.
Şecere-i Türki isimli eseri Çağatay Türkçesi’nden Osmanlı Türkçesi’ne çevirmiştir.

Bursa valiliği sırasında bugün kendi adıyla anılan bir tiyatro yaptırdı.
Moliere’in 16 eserini uyarladı
Victor Hugo ve Voltaire’in eserlerini tercüme etti.

Ahmet Vefik Paşa, tiyatroda, Tomas Fasulyacıyan Kumpanyasına kendi tercüme ve adaptasyonlarını oynattırır

Her gün provalara gider

Bir rejisör gibi oyunla ilgilenir ve memurları oyunu izlemeye mecbur tutardı.
Bu tür hareketleri yüzünden tuhaf bir adam olarak tanındı.

Yazar Hakkında Özet Bilgiler:
Türk tiyatrosunun önemli isimlerinden biri olan Ahmet Vefik Paşa aynı zamanda bir devlet adamıdır.
Fransa’daki öğrenim yıllarında Batı kültürünü çok yönlü bir bakış açısıyla algılamıştır.

Fransa yıllarında tiyatroya büyük bir ilgi duymuş
Batı tiyatrosunu yakından takip etmiştir.
Bursa valisiyken bir tiyatro binası yaptırmış.

Türk halkında tiyatro algısının gelişmesi adına birtakım girişimlerde bulunmuş, tiyatroda dekor, sahne, oyuncu gibi ana unsurlara eğilerek Türk tiyatrosunun bu ana unsurlar açısından eksiklerini gidermeye çalışmıştır.

İki yıl gibi kısa bir süre içerisinde Ahmet Vefik Paşa, Moliere’den beş tiyatro uyarlamıştır.
Moliere’i Türk edebiyatına kazandıran isim olarak edebiyat tarihimize geçmiştir.

Türkçü bir anlayışa sahiptir. Türkçülük konusunda aydınlara rol model olmuştur.
Dil ve tarih alanlarına ilişkin eserler de kaleme almıştır.
Tanzimat birinci kuşakta klasisizm etkisindeki iki sanatçıdan biridir.

İlk adapte (uyarlama) çalışması Fransız yazar Moliere’in Zor Nikah adlı eseridir.
Zor Nikah, edebiyatımızdaki ilk adapte tiyatro çevirisidir.

İlk çevirisi Yusuf Kamil Paşa tarafından yapılan Fransız yazar Fenelon’a ait Telemak adlı eseri daha sade ve edebi bir dille Türkçeye yeniden kazandırmıştır.

Ahmet Vefik Paşa’nın Eserleri:
Lehçe-i Osmanî: Türkçeden Türkçeye ilk sözlük çalışmasıdır. Sözcüklerin aynı zamanda farklı ağızlardaki kar­şılıklarına da yer verilmiştir. Kullanımda olan yabancı sözcükler ve yerli sözcükler ayrı bölümler halinde derlenmiştir.

Şecere-i Türk Çevirisi: Çağatay Türkçesi ile Ebu’I Gazi Bahadır Han tarafından kaleme alınmış olan Şecere-i Türk adlı eseri Çağatay Türkçesinden Osmanlı Türkçesine aktarmıştır.

Müntehabat-ı Durûb-ı Emsâl: Şinasi‘nin başlattığı atasözleri derleme çalışmasının daha sistematik ve hacimli halidir.

Fezleke-i Tarih-i Osmanî: Bu eser, kültür ve eğitim tarihimiz açısından oldukça önemlidir. 

Rüştiyelerde Osmanlı tarihi derslerinde okutulmak üzere hazırlanmış ilk ders kitabıdır.

Lehçe-i Osmani (Türkçe Sözlük)
Fezleke-i Tarih-i Osmani (Kısa Osmanlı Tarihi)
Hikmet-i Tarih (Tarih Felsefesi)
Şecere-i Türki (Tercüme)
Moliere’in 16 eserini tercüme etmiştir.

Mensur UyarlamalarTabib-i Aşk
Zoraki Tabip
Azarya
Zor Nikah
Merakî (Hastalık Hastası)
Dekbazlık
Kibarlık Budalası

Manzum UyarlamalarSavruk
Kocalar Mektebi
Kadınlar Mektebi
Tartüffe
Adamcıl
Don Juan
İnfihal-i Aşk