Bir Sopa ve Bir Gölge ile Dünyayı Çevresini Ölçen Adam Eratosthenes
İnsan aklı
Doğru sorular sormayı öğrendiği anda
Evrenin kapıları aralanır.
Bir Gözlem: Syene ve Gölgenin Yokluğu
Eratosthenes’in efsanevi deneyinin ilham kaynağı
Eğer Syene ile İskenderiye arasındaki mesafe biliniyorsa
Bir Hesaplama: 40.000 Kilometrelik Gerçek
7.2° = 800 km ise
360° = X km olur
X = 800 km × 50 = 40.000 kilometre
Modern bilimsel ölçümlerle Dünya’nın çevresi 40.075 km olarak bilinir.
Bir Miras: Bilimin Evrensel Dili
Eratosthenes’in çalışması yalnızca bir hesaplama değildir
MÖ. 3. yüzyılda, bu kapılardan birini yalnızca bir sopa, bir gölge ve açık bir zihin ile aralayan kişi
Yunan bilgesi Eratosthenes oldu.
O, teknolojik araçların henüz var olmadığı bir çağda, yalnızca gözlem ve geometriyle
Dünya’nın çevresini büyük bir doğrulukla hesapladı.
Bugün bile bu başarı
Bilimin tarihsel gücünü ve aklın potansiyelini gözler önüne seren bir semboldür.
★★★★★★★★★★★★★★★★★★★★
Kimdir Eratosthenes?
Eratosthenes, MÖ. 276 civarında bugünkü Libya sınırlarında bulunan Kirene şehrinde doğdu.
Eratosthenes, MÖ. 276 civarında bugünkü Libya sınırlarında bulunan Kirene şehrinde doğdu.
O, yaşadığı dönemde “beta” (ikinci adam) olarak anılsa da
Çok yönlülüğü ve bilime yaptığı katkılar nedeniyle tarihin en saygıdeğer isimlerinden biri haline geldi.
Matematik, astronomi, coğrafya, felsefe ve tarih alanlarında çalışan Eratosthenes
Matematik, astronomi, coğrafya, felsefe ve tarih alanlarında çalışan Eratosthenes
Dönemin bilim üssü olan İskenderiye Kütüphanesi’nin baş kütüphaneciliği görevini de üstlenmişti.
Kendisini bilgiye adamış bu bilge, bilimi yalnızca bilgi birikimi olarak değil, aynı zamanda doğayı anlama sanatı olarak görüyordu.
★★★★★★★★★★★★★★★★★★★★
Bir Gözlem: Syene ve Gölgenin Yokluğu
Basit ama derin bir gözlemdi.
Güney Mısır’da, Syene (bugünkü Aswan) kentinde
21 Haziran günü öğle saatlerinde güneş ışığı tam tepedeydi.
Güneş ışınları, kuyuların dibine kadar ulaşıyor
Cisimler gölge oluşturmuyordu.
Ancak aynı anda daha kuzeyde bulunan İskenderiye‘de
Ancak aynı anda daha kuzeyde bulunan İskenderiye‘de
Dik duran cisimler gölge bırakıyordu.
Eğer Dünya düz olsaydı
Aynı anda aynı yükseklikte bulunan Güneş ışınlarının
Her yerde aynı etkiyi yaratması gerekirdi.
Bu fark
Dünya’nın eğimli ya da yuvarlak olduğunu gösteren açık bir işaretti.
Bir Deney: Gnomon ve Açı Ölçümü
★★★★★★★★★★★★★★★★★★★★
Bir Deney: Gnomon ve Açı Ölçümü
Bu gözlemden yola çıkan Eratosthenes
Basit ama deha dolu bir deney tasarladı.
İskenderiye’de dik bir sopa (gnomon) yerleştirerek
Yaz gündönümünde öğle vakti gölgenin oluşturduğu açıyı ölçtü.
Bu açı yaklaşık 7.2° idi
Bu da tam bir çemberin 1/50’si demekti (360° / 7.2° = 50).
Eğer Syene ile İskenderiye arasındaki mesafe biliniyorsa
Dünya’nın çevresi basit bir orantı ile hesaplanabilirdi.
Bir Hesaplama: 40.000 Kilometrelik Gerçek
Eratosthenes, İskenderiye ve Aswan kentleri arasındaki uzaklığın 5.000 stadyum (800 kilometre) olduğunu firavunun katiplerinden öğrenmişti.
Bu mesafe yaklaşık olarak 800 kilometreye karşılık gelir (kullanılan stadyum birimine bağlı olarak 787–925 km aralığında değişebilir).
Haziran ayını bekledi ve en uzun gün olan 21 haziran’da öğle vakti diktiği çubuğun gölgesini ve yüksekliğini ölçerek güneş ışınlarının geliş açısını hesapladı.
Böylece:
360° = X km olur
X = 800 km × 50 = 40.000 kilometre
Modern bilimsel ölçümlerle Dünya’nın çevresi 40.075 km olarak bilinir.
Eratosthenes’in tahmini, sadece %1’den daha az bir hata payı içerir.
Bu sonuç, hiçbir gelişmiş teknolojiye sahip olmayan bir çağda, yalnızca akıl yürütme ve geometrik sezgi ile ulaşılmıştır.
Bir Miras: Bilimin Evrensel Dili
Eratosthenes’in çalışması yalnızca bir hesaplama değildir
Bilimsel düşünmenin ve eleştirel gözlem yeteneğinin ne kadar güçlü olduğunun tarihsel kanıtıdır.
Bu Hesaplamayla:
• Dünya’nın küreselliği deneysel olarak desteklenmiştir.
• Coğrafi ölçüm tekniklerinin temeli atılmıştır.
• İnsanlık, Evreni anlamada metafizikten bilime geçişin kapısını aralamıştır.
Sonuç: Bir Sopa, Bir Gölge ve Aklın Zaferi
Eratosthenes’in hikâyesi
• Dünya’nın küreselliği deneysel olarak desteklenmiştir.
• Coğrafi ölçüm tekniklerinin temeli atılmıştır.
• İnsanlık, Evreni anlamada metafizikten bilime geçişin kapısını aralamıştır.
Sonuç: Bir Sopa, Bir Gölge ve Aklın Zaferi
Eratosthenes’in hikâyesi
İnsan zihninin nerelere ulaşabileceğini gösterir.
Bugün uydu sistemleriyle Dünya’yı milimetrik hassasiyetle ölçüyor olabiliriz.
Ancak o gün
O sopayla yere çizilen o gölge
Bilimin doğuş anlarından birini temsil eder.
Eratosthenes’in gösterdiği şey basitti ama devrimseldi:
Eratosthenes’in gösterdiği şey basitti ama devrimseldi:
Evrenin Sırrı Çözmek
Gözlemlerimizde
Geometri ve Akıllı
Kullanmaktan Geçer
Bunu Unutmayalım
Tarık Başçıl _ 19 Nisan 2025
Not:
Kırmızı yazılı kelime gördüğünüzde tıklar iseniz
Sizi "Vikipedi" e yönlendirir
Onun hakkında daha fazla bilgiye ulaşmış olursunuz
★★★★★★★★★★★★★★★★★★★★
Blog dan Daha Fazla Bilgiye Ulaşmak İçin
Aşağıdaki Link Adresine Tıklayabilirsiniz
Ne büyük deha
YanıtlaSil(İstanbul Lale Sukuşu)
Bilim nerede varsa
YanıtlaSilO ülke kalkınmış
Ve yükselmiş, Ben bunu bilirim
(Ankara Gencay Sungur)
Bizler şimdi gençler geometriyi öğretemiyoruz
YanıtlaSilÖğrenmedikleri içinde
Gençler Geometriden nefret ediyorlar
Yani Sıfır çekiyorlar
(Ankara Mehmet Ak)
İskenderiye baş kütüphanecisi Eratosthenes dünyanın çevresini ölçü
YanıtlaSil(Kilis Yasin Güzel)
Enlem, boylam, gam (müzik) ve asal sayılar gibi pek çok modern kavramı da Eratosthenes’e borçluyuz.
YanıtlaSil(Urfa Hamdi Kaya)
Eratosthenes’in zamanında bilim insanları ona “Beta” lakabını takmışlardı
YanıtlaSilİçlerindeki en karizmatik kişi olduğu için değil.
Eratosthenes’in o kadar fazla ilgi alanı vardı ki
Çağdaşları onu her şeye yüzeysel yaklaşan bir amatör olarak görüyorlardı.
Onlara göre o ikinci sınıf biri, bir “Beta” idi.
Halbuki adam "Alfa" o zamanın şartlarıyla bu saydıklarımı yapmak Alfalıktır.
(Hatay Uğur Kaya)
Tarihi olayları kronolojik bir sıraya koymaya ciddi bir biçimde teşebbüs eden ilk tarihçidir.
YanıtlaSilBugün ilk çağa dair tarihlerin çoğu için onun belirledikleri temel alınıyor.
(İskenderun Burak Kurt)
Asvan ve İskenderiye arasındaki yolu eşit adımlarla ölçmek için profesyonel bir yürüyüşçü tutan
YanıtlaSilyürüyüşçünün adımlarını 50 ile çarpıp 24.700 sayısını bulan
(Mersin Abdullah Solmaz)
MÖ 3. Yüzyıllarda yaşamış
YanıtlaSilMatematikçi, Astronom ve Coğrafyacı.
İskenderiye kitaplığında yöneticilik yapmış ve yeryüzünün çevresini
İlk kez kesin olarak hesaplamış şahıs.
(Aksaray Şeref Hakkı)
Dünyanın çevresini elindeki basit verilerle çok yaklaşık olarak hesaplayan bilim insanı.
YanıtlaSilBöyle kişileri öğrendikçe
Piramitlerin de
Nazca çizgilerinin de
Stonehenge de veya gizemli, Mistik güçler hatta uzaylılar tarafından yapıldığı söylenen
Her şeyin arkasında Eratosthenes gibi muhteşem sadelikte çözümler üreten zekalar olduğunu düşünüyorsunuz
(Niğde Remzi Olgun)
İnsanların Yunanlılar ve diğerleri olarak ikiye ayrıldığını
YanıtlaSilYunan ırkının üstün olduğunu düşünen
Aristoteles'i bu kör şovenizminden dolayı eleştirmiş
Her ulusta iyi ve kötülerin olabileceğini düşünen
İskenderiye kütüphanesinin yöneticiliğini yapmış
Hayatını bilime adamış
Yunan asıllı mısırlı zamanının ötesinde Bilim adamı.
(Aydın Orhan Avurlu)
Dünyanın çevresini ölçme işine önce meridyen yayının uzunluğunu hesaplayarak başlamış d
YanıtlaSilDha sonra bu hesapları kullanarak
Ekvator uzunluğunu bulmuştur.
Bu çalışmalarını da "Geopraphika" adlı eserinde toplamıştır.
(Sakarya Esin Hancı)
Eratosten intihar şekliyle de ilginç bir adamdır.
YanıtlaSilKör olduktan sonra kendini kasıtlı olarak aç bırakarak ölmüştür.
(Bilecik Cumhur Ballı)
Dandik bir sopayla dünyanın güneşe olan uzaklığını doğru olarak ölçmüş ellerinden öpülesi şahsiyet.
YanıtlaSilBu da insan medeniyetini uzaylılar yaratmıştır
Bildiğimiz her şeyi uzaylılardan öğrendik diyen insanlara küpe olsun
Tarihte böyle insanlar sayesinde bilim gerçekleşmiştir
Yoksa Uzaylılardan değil
(Fransa Hasan Baren)
Kendisinin yaşadığı dönemde bilinen dünya İspanya’dan Hindistan’a kadarmış.
YanıtlaSilDünyanın geri kalan kısmının okyanus olduğu fikrindeymiş.
Aynı zamanda; enlem, asal sayılar gibi birçok sözcüğü de bu adama borçluyuz.
(Düzce Kerim Gergeroğlu)
Adı, Yunanca Eratos ve Sthenos kelimelerinin birleşmesinden oluşmuştur.
YanıtlaSilTam olmasa da "Arzu Edilen Dayanıklılık" olarak çevrilebilir.
(Çanakkale Sait Küçük)