Harfleri Nasıl Ortaya Çıktı ? 1 (A dan F Kadar)

Harfler nasıl çıktı?
Neden ihtiyaç duyuldu?
Sonradan bu haline nasıl geldi?

Bu konuyu derlemeye çalıştım.

Bu sefer bölüm bölüm olmasını amaçladım
Hızlı tempolu yaşamda insanlarımız uzun yazıları sonra okurum diyor

O sonra bir türlü gelmiyor

Ve okumaya fırsat bulamıyabiliniyor
Onun için bunu bölüm bölüm yapmaya karar verdim

Tarık Başçıl  _    07 Kasım 2025

Not: 

Kırmızı yazılı kelime gördüğünüzde tıklar iseniz

Sizi "Vikipedi" e yönlendirir

Onun hakkında daha fazla bilgiye ulaşmış olursunuz

★★★★★★★★★★★★★★★★★★★★

Kısa okumak isteyenler için;

İlk önce kelimeleri oluşturmak için harfleri oluşturulmadı

Kürenin içine semboller çizilerek başlandı.

Nedeni alış veriş için sözleşme yapmak

Bunun için de 

O zaman en çok alınıp satılanları

Yani bunları belirtmek için semboller yaratıldı.

Kelimeleri oluşturmak için değil

"A" Öküz

"B" Ev

"C" Devenin Hörgücü

"Ç" Fenikeliler alfabesinde yoktu.

"D" Kapı

"E" Pencere

★★★★★★★★★★★★★★★★★★★★

Kelimelerin olduğu gibi harflerin de kökeni vardır.
Günümüzde kullanılan alfabe sistemini ilk kez Fenikeliler oluşturdu.

Fenike Haritası

Görünüşe göre Levant'ın "Fenike" olarak bilinen kısmı hakkında

Kabaca bir fikir vermeyi amaçlamaktadır.

Ancak herhangi bir tarihi imparatorluğa 

Veya yönetime karşılık gelmemektedir.

Belirtilen şehirler

Belki de Geç Bronz Çağı'nda (?) 

Antik Fenike şehir devletleridir.

Fenikeliler ticarette çok iyiydiler
Kendi aralarında sözleşmeler yapıyorlardı ama yazıları yoktu.

Bu yüzden kilden küreler yaptılar
Kürelerin içine sözleşmede kararlaştırılanların sembollerini koydular.

Bir süre sonra
Anlaşmanın ne olduğunu gözden geçirirken

Fenikelilerin Akdeniz'deki 

Yerleşimleri ve Ticaret Yolları. (MÖ y. 800)

Kelimenin tam anlamıyla "sözleşmeyi bozmak zorunda kalmamak" için
Kürenin dışına semboller çizebileceklerini anladılar.

Sonra bir küreye bile ihtiyaçları olmadığını fark ettiler
Düz kil levhalar üzerine çizim yapmaya başladılar.

Fenike'nin Ayrıntılı Haritası

★★★★★★★★★★★★★★★★★★★★

İlk harfler 

Aslında takas edilecek şeylerin sembollerinden oluştu.

Günlük hayatta ticari anlamı olan şeyler
Harf sembollerinin oluşmasında kullanıldı.

Ticarette çok iyi oldukları için 

Farklı toplumlarla ilişkileri çok fazlaydı.
Oluşturulan harf sistemi

Geliştirdikleri ticari ilişkiler sayesinde diğer toplumlara da yayıldı
O harfler ve sırası günümüze kadar geldi.

İlk harf aslında “öküz” anlamına gelen bir semboldü (alef, elif).
İlk olmasının sebebi ticarette en çok kullanılan metanın öküz olmasıydı.

İlk sembolün farklı amaçlarla seçilebileceğine dair güzel bir bilgi daha var.

Ticarette en çok kullanılan metanın öküz olmasından önce

Belki de tanrı olarak tapılan

Güç ve üremenin sembolü olarak öküz ve boğadan gelmesi muhtemeldir.

Bakara Sûresinde bahsedilen
Tapılan boğaya tapınma kültü Sümerlerde
Hititlerde de görülmektedir.

A Harfinin Tarihi 

Mısır hiyeroglif yazısı (1) 

Sina Yarımadası'nda (2) 

Erken Sami yazısına (yaklaşık MÖ 1500) yol açtı. 

MÖ 1000 civarında 

Byblos ve diğer Fenike ve Kenan merkezlerinde

İşarete doğrusal bir biçim verildi (3)

Bu daha sonraki tüm biçimlerin kaynağıydı

Sami dillerinde bu işarete "öküz" anlamına gelen alef adı verildi.

 Yunanlılar işareti a ünlüsü için kullanarak adını alfa olarak değiştirdiler. 

Büyük A harfinin atası da dahil olmak üzere işaretin çeşitli biçimlerini kullandılar (4). 

Romalılar bu işareti Latince'ye dahil ettiler 

Küçük a harfi ilk olarak Yunan el yazısında 

Büyük harfine benzer bir biçimde (5) şekil aldı. 

MS 4. yüzyıl civarında buna çıkıntılı dairesel bir şekil verildi (6). 

Bu biçim el yazısı karakterinin (7) 

Hem de basılı küçük a harfinin (8) atasıydı

Mısırdaki Apis boğasını da bu kategoride düşünülebilir.
Bir tanrı olarak veya bolluk bereket simgesi olarak başa konulmuş olabilir.

Takasla alışverişten parayla alışverişe geçişte 

Büyükbaş hayvanın para birimi olarak kullanılması bir aşama idi.

Alef,Elif,Alfa...
Yani 'A' harfi,dünyadaki ilk şehir olan 'Halep' in simgesiydi.
A harfinin Halep dilinde okunuşu 'Aleppo' dur.

Alef için kullanılan ilk sembol tablodaki gibi değildi 

Daha çok bir yatay A harfine benziyordu ki 

Bu şekil gerçekten de bir öküz başını andırır.

★★★★★★★★★★★★★★★★★★★★

Sonraki "B" harfi için takasta / ticarette kullanılacak olan ev sembolünü seçtiler.

B muhtemelen Mısır hiyeroglif yazısında (1)

Çok erken bir Sami yazısında (2) olduğu gibi bir evin resim işareti olarak başladı. MÖ yaklaşık 1000 yılında

Byblos'ta ve diğer Fenike ve Kenan merkezlerinde işarete doğrusal bir biçim verildi (3). 

Sami dillerinde işarete "ev" anlamına gelen beth adı verildi

Ancak Yunanlılar bu adı beth'ten beta'ya değiştirdiler. 

Daha sonra, Yunanlılar sağdan sola yazmak yerine soldan sağa yazmaya başladıklarında harfi tersine çevirdiler (4). 

Romalılar bu biçimi neredeyse hiç değiştirmeden 

Latince'ye uyarladılar

 

Şimdiki küçük b ilk olarak Roma döneminin sonlarında

Yazıcıların büyük harfin üst halkasını çıkarma

İşareti uzun ve ince yapma alışkanlığına düşmeleriyle şekillendi 

(5) 9. yüzyılda harf bugünkü biçimini aldı.

★★★★★★★★★★★★★★★★★★★★

"C" harfi, Fenike alfabesindeki "gimel" harfinden köken alır.

Gimel, MÖ 1000 civarında kullanılan bir harfti
Bir devenin hörgücünü ya da boynunu temsil ettiği düşünülür.

Şekil olarak "Γ" (Yunan gamması) ya da modern "C"ye benzerdi.

Bu harf

Fenike alfabesinden Yunan alfabesine geçerken "gamma" olarak adlandırıldı
Ses değeri /g/ idi.

Daha sonra Etrüskler

Fenike ve Yunan alfabelerini kendi yazı sistemlerine adapte ettiler.

Ancak Etrüsk dilinde "g" sesi bulunmadığı için
Bu harf /k/ sesini temsil etmeye başladı.

Roma alfabesine geçildiğinde
Latinler bu harfi hem /k/ hem de /g/ sesi için kullandı. 

Daha sonra

"G" harfi icat edilerek /g/ sesini temsil etmesi sağlandı  

"C" harfi yalnızca /k/ sesini temsil etmeye başladı.

Sonuç olarak, "C" harfi şu evrelerden geçti:
1. Fenike gimel (deveye benzetilen şekil) → /g/ sesi
2. Yunan gamma → /g/ sesi
3. Etrüsk ve Latin → başlangıçta hem /g/ hem /k/

Sonra yalnızca /k/ sesi

Modern alfabelerde ise "C" hem /k/ hem de yumuşak /s/ ya da /ç/ gibi ses değerlerine sahip olabiliyor.

"Ç" harfi
Türk alfabesinde kullanılan ve çift ünsüz olarak tanımlanabilecek bir harftir.

Kökeni
Latin alfabesindeki "C" harfine dayanır
Ancak Türkçe gibi dillerde /tʃ/ (ç) sesini temsil etmek için özelleştirilmiştir.

1. Latince ve İtalyanca Etkisi:
Orta Çağ'da
Latin alfabesi kullanılarak yazılan bazı dillerde
Özellikle Eski İtalyanca ve diğer Roman dillerinde

"C" harfi

Yanına eklenen bir işaret veya harfle farklılaştırılmıştır.

Örneğin:
İtalyanca ve Eski İspanyolcada "ch" birleşimi, /tʃ/ sesini temsil etmiştir.

2. Osmanlıca ve Türkçede Kullanımı:
Osmanlı Türkçesinde /tʃ/ sesi,
Arap harflerinden "چ" (çim) harfiyle yazılıyordu.

Harf devrimi sonrası Latin alfabesine geçilirken
Bu ses için bir harf gerekliydi.

Türkçede "ç" sesi çok yaygın olduğu için
"C" harfine bir kuyruk eklenerek "Ç" harfi oluşturuldu.

3. Modern Uyum:
Türk alfabesindeki "Ç"
Türkçeye özgü harflerden biridir
Diğer dillerin Latin alfabesi varyasyonlarında da benzer bir kullanım görülebilir.

Örneğin:
Azerbaycan Türkçesi
Türkmence gibi dillerde de aynı harf kullanılır.

Lehçe gibi dillerde de "cz" ya da benzeri yazımlar /tʃ/ sesini temsil eder.
Evet biz farkında değiliz ama ç gerçekten de bileşik bir sestir

Belirttiğiniz fonetik sembollerin Türkçedeki karşılığı tş'dir.

İsteyen t ve ş'nin yanyana geçtiği sözcükler bularak
Hızlı söylemeye çalışıp t+ş'nin nasıl ç'ye dönüştüğünü kendi de gözlemleyebilir.

Yalnız bu kadar da değil, bir tane daha var
T ve ş sert ünsüzlerdir

Bunların yumuşak versiyonlarını
Yani d ve j'yi alıp birleştirirsek
Bu sefer de c sesini elde ederiz

Yani c de bileşik sestir.
Örneğin hodja sözcüğünü yazıldığı gibi okumaya çalışın
Sonra hızlanın ve dj'nin c'ye dönüştüğünü göreceksiniz.

"C"Harfinin Tarihçesi 

C Harf, Mısır hiyeroglif yazısında (1) 

Sina Yarımadası'ndaki çok erken Sami yazısında ( MÖ 1500 civarı ) bir atma çubuğunu tasvir eden bir resim olarak başlamış olabilir (2). 

MÖ 1000 civarında

Byblos ve diğer Fenike ve Kenan merkezlerinde

İşarete doğrusal bir biçim verildi (3)

Bu daha sonraki tüm biçimlerin kaynağı oldu. 

Sami dillerinde işarete "atma çubuğu" anlamına gelen gimel veya gaml deniyordu 

 Yunanlılar, Sami adını gamma olarak değiştirdiler

Soldan sağa yazmaya başladıktan sonra harfi tersine çevirdiler (4). 

Samiler arasında olduğu gibi

Gamma işareti g sesi için kullanılıyordu . 

Romalılar bu işareti Latinceye aldılar, ancak yuvarladılar (5). 

Başlangıçta işaret hem g hem de k sesleri için kullanılıyordu

Ancak zamanla iki ses yazıda farklılaştırıldı. 

K sesi için C'nin orijinal biçimi

G sesi için ise G'nin yeni bir biçimi (C artı bir bar) kullanıldı . 

★★★★★★★★★★★★★★★★★★★★

D harfi
Kökenini Fenike alfabesindeki "dalet" harfinden alır.

Bu harf
Başlangıçta bir kapıyı ya da bir giriş yolunu temsil ederdi.

Dalet kelimesi Fenike dilinde de "kapı" anlamına gelir.
Harfin şekli de stilize edilmiş bir kapı ya da açılı bir geçidi andırıyordu.

Köken ve Evrim Süreci:
1. Fenike Alfabesi (MÖ 1200–1000)

Fenike harfi "dalet"
Bir üçgen ya da delta şekline benziyordu (Δ gibi).
Bu harf, /d/ sesini temsil ediyordu.

2. Yunan Alfabesi:
Fenike alfabesi Yunanlara geçtiğinde
Bu harf "delta" (Δ) adını aldı.

Harf şekli Yunan yazısında biraz daha geometrik hale geldi
Ancak ses değeri /d/ olarak korundu.

3. Etrüsk ve Roma Alfabesi:
Yunan alfabesi, Etrüskler tarafından alındı
Roma alfabesinin gelişimine temel oluşturdu.

Latinler
Yunanların delta harfini alarak bugünkü D şeklini verdi.
Şekil, düz ve sade bir yarım daire ile bir dik çizgiye indirgenmiştir.

4. Modern Kullanım:
Bugünkü D harfi
Birçok dilde Fenike döneminden beri taşıdığı /d/ sesini korumuştur.

Harfin şekli de
Özellikle Latin alfabesi kullanan dillerde
Büyük ölçüde değişmeden günümüze ulaşmıştır.

Anlam ve Sembolizm:
D harfi
Tarih boyunca sadeliği ve sağlamlığı temsil eden bir sembol olmuştur.

Kökenindeki "kapı" metaforu
Harfin bir geçiş ya da başlangıç fikrini çağrıştırdığı düşünülür.

İbranicedeki dalet (ד) harfinin de delet (kapı) sözcüğüyle ilişkili olduğu düşünülmektedir.

"D" Harfinin Tarihçesi 

D Harf, Mısır hiyeroglif yazısında bir kapı tasviri olarak başlamış olabilir (1).

Sami yazısındaki işaretin en eski biçimi bilinmemektedir. 

MÖ 1000 civarında Byblos ve diğer Fenike ve Kenan merkezlerinde işarete doğrusal bir biçim verildi (2)

Daha sonraki tüm biçimlerin kaynağı. 

Sami dillerinde işarete "kapı" anlamına gelen daleth adı verildi. 

Yunanlılar adı delta olarak değiştirdiler

Ancak işaretin Fenike biçimini korudular (3). 

Khalkis'ten (şimdiki halkida) gelen bir İtalyan Yunan kolonisinde

Harf hafif bir eğri ile yapıldı (4). 

Bu şekil, Latin yazısında bulunan yuvarlak biçime yol açtı (5). 

Yunan el yazısında büyük harfin üçgenine yukarı doğru bir çıkıntı verildi. Roma döneminde üçgen giderek yuvarlatıldı (6).

★★★★★★★★★★★★★★★★★★★★

E harfi, kökenini Fenike alfabesindeki "he" harfinden alır. 

Bu harf, başlangıçta bir nefes ya da pencere sembolünü temsil ediyordu

Genellikle bir açıklığı veya havalandırmayı simgelerdi. 

Harfin şekli ve anlamı zaman içinde birçok değişim geçirerek modern "E" harfine dönüştü.

Köken ve Evrim Süreci:
1. Fenike Alfabesi (MÖ 1200–1000):
Fenike harfi "he", bir pencere ya da açıklığı temsil ederdi

Genellikle bir h ya da zayıf bir ünlü sesiyle ilişkilendirilirdi.

Harfin şekli

Dikey bir çubukla bağlı üç çizgiye benzeyen stilize bir figürdü (𐤄).

2. Yunan Alfabesi:
Yunanlar Fenike alfabesini alıp uyarladıklarında

Bu harfi "epsilon" (Ε) adını vererek ünlü bir ses haline dönüştürdüler.

Epsilon, Fenike "he" harfinden türemiş olup

Açık ve net bir /e/ sesiyle ilişkilendirildi. 

Şekli ise günümüzün büyük "E" harfine çok benzer hale getirildi.

3. Etrüsk ve Latin Alfabesi:
Yunan alfabesi, Etrüskler ve ardından Romalılar tarafından alındığında, 

Epsilon harfi şekil ve ses açısından çok az değişikliğe uğradı.

Latinler, epsilonu bugünkü "E" şekline getirdi ve ses değerini korudu.

4. Modern Kullanım:
Modern Latin alfabesinde E

Hem büyük hem küçük harf biçimlerinde (E, e) neredeyse değişmeden kalmıştır. 

E, birçok dilde en sık kullanılan harflerden biridir.

Anlam ve Sembolizm:
"E" harfi, Fenike dönemindeki "pencere" metaforundan yola çıkarak

Açıklık, nefes alma ve geçiş gibi anlamlar taşır. 

Zamanla bu harf

Birçok yazı sisteminde ve dilde temel bir ses unsuru olarak önem kazanmıştır.

Bu harf İbranicede halen h ses değerini korumaktadır 

Fakat bu çok hafif ve genellikle okunmayıp yutulan bir h'dir

Daha çok tıpkı alef gibi ünlü sesleri karşılamakta kullanılır.

"H" harfinin tarihi

H Harf , Mısır hiyeroglif yazısında (1).

Çok erken Sami yazısında (2). 

Kolları yukarı kalkık bir adam tasviri olarak başlamış olabilir. 

İşaret Mısırlılar için "sevinç" veya "neşe" anlamına geliyordu. 

MÖ 1000 civarında

Byblos ve diğer Fenike ve Kenan merkezlerinde

İşarete doğrusal bir biçim verildi (3).

Bu daha sonraki tüm biçimlerin kaynağı oldu

İşarete Sami dillerinde he deniyordu.

Yunanlılar soldan sağa yazmayı kolaylaştırmak için 

İşareti tersine çevirdiler (4). 

Sami değeri h'yi reddettiler

Ona e sesli harfinin değerini verdiler . 

Romalılar bu işareti Latin büyük harfi E için benimsediler.

Roma el yazısı harfi daha hızlı yazılan bir biçime dönüştürdü (5).

★★★★★★★★★★★★★★★★★★★★

Blog dan Daha Farklı 

Derlemeye Ulaşmak İçin 

Aşağıdaki Link Adresine

Tıklayabilirsiniz 

https://xtarik.blogspot.com/