Kanban Nedir _ Kanban Sistemi Nasıl Uygulanır
Kanban
Yalın Üretim tekniklerinden biri olup üretimi yönetmek için kullanılan görsel bir metottur.
Çekme sistemi ile hangi ürünün ne zaman ve ne miktarda
üretildiğini kontrol eder.
Kanban sistemini anlayabilmek için öncelikle tam zamanında üretim kavramını özümsemek gerekir.
Tam zamanında üretim (JIT)
Stoksuz üretim, minimum stokla
üretim, gibi nitelemelerle adlandırılır.
JIT’ ın ilk uygulayıcısı Taichi Ohno
Fabrika içindeki
malzeme akışını azaltarak operasyonel aksaklıkları gözle görülür hale
getirmiştir.
Sıfır stok, üretim sistemini şeffaf kılmada son derece başarılı bir yöntemdir. Sıfır stokla, depolama sorunu ortadan kalkarken israf prosesler gün ışığına çıkacak, bu da yalın üretim için gerekli koşulları yaratacaktır
Tam zamanında üretim felsefesi; sıfır stok hedefine
ulaşabilmek için üretimin her aşamasında (hammadde, yarı mamul, mamul) envanter
düzeyini azaltmak zorunda olmayı öngörür.
Bunu gerçekleştirebilmek için işletme içinde malzeme
hareketlerinin tamamen farklı bir bakış açısıyla yeniden ele alınması gerekir.
Tam zamanında üretim kısaca ifade edilecek olursa sadece gerekli olan parçaların gerekli olan miktarlarda, gerekli görülen zamanda ve yerde üretilmesi ile ilgili faaliyetlerdir.
Geniş anlamda bir imalat şirketinde mükemmeli başarmak için
sürekli olarak israfların elimine edilmesine dayanan bir yaklaşımda, israf
ürüne hiçbir değer katmayan her şeydir.
Daha dar kapsamdaki tanımıyla da JIT gerekli olan malzemenin
gerekli olan zamanda gerekli olan yerlere taşınmasıdır.
İç ve dış müşterilerin istedikleri miktardaki talebi istenildiği edildiği anda üretmek için Kanban sistemi JIT için en uygunudur.
Tam zamanında üretim sisteminin temel 10 öğesi bulunmaktadır.
Bunlar;
01. Tam zamanında üretim felsefesinin kendisidir.
02. Bu sistemin temel
taşlarından biri olan otonomasyon yani Jidoka’dır.
03. Üretim yapıldığı yerde
kalite
04. Üretimin
düzgünleştirilmesi
05. Üst üste ya da peş
peşe yapılan işlemler, yani hücresel üretim
06. Ayar zamanının
düşürülmesi (SMED)
07. Çalışan katılımı ve
çok fonksiyonlu işçiler
08. Çekme sistemi ya da
kanban adı verilen bir tür kontrol sistemi
09. Tam zamanında satın
alma (Minimum ham stok)
10. Tam zamanında üretim ve minimum stok politikasıdır.
Tam zamanında üretim sisteminde akış tersine olup, her
istasyon kendisinden bir öncekine en çok gereksindiği parçaları, miktarını ve
elinde olması gereken zamanı bildirir.
Böylece yalnızca istenen parça, istenen kalitede, istenen zaman ve sayıda üretilecektir.
Örneğin 1000 oto sol ön kapısı istendi ise, yalnızca 1000
kapı üretilir.
1001. kapı üretilmez.
Görülüyor ki JIT zincirinde önceki ve sonraki istasyonlar birbirine
sıkı sıkıya bağlıdır.
Üretimin çeşitli süreçleri arasında, yani son istasyondan ilk istasyona doğru akan bilgi iletişim sistemi Kanban olarak adlandırılıyor.
Kanban Nedir?
Kanban sistemini anlayabilmemiz için öncelikle üretim sistemlerini tanımamız gerekmektedir.
Üretim kontrol sistemleri; çeken sistemler ve iten sistemler
olarak iki çeşittir.
İten sistemler, klasik planlama mantığı üzerine kurulmuş
sistemler iken, çeken sistemler üretim planlaması olmayan veya minimize edilmiş
tam zamanında üretim sistemleridir.
İten sistemlerde üretim ve envanter kontrolü, talep
tahminlerine dayanır ve ara stokları bulunur.
Kanban sisteminde ise hesaplanmış minimum market ya da kutu
adedi mantığına dayalı asgari stok kavramı geçerlidir.
Çekme sistemi olarak da tanımlanan sistemin temel yapısı
Bir sonraki operasyonun ihtiyaç duyduğu anda ve miktarda
malzemeyi bir önceki operasyondan almasıdır.
Bir önceki operasyon da, bir sonraki operasyonun çektiği
kadar üretir.
Kısaca, talep son montajdan geriye dönük olarak
yapılmaktadır.
İplik işletmelerinde ne kadar iplik üretileceği gelen siparişe
göre hesaplanmaktadır.
Buna göre iplik makinelerinden geriye doğru, her makinede bir
öncekinden gereken miktarı talep etmektedir.
Kanban uygulaması için üretim miktarı ve üretim süresi bileşenleri ile bir önceki aşamadan talep zamanı belirlenmelidir.
Çekme Tipi Üretim (Pull Production)
Akışın sürekliliğinin sağlanamadığı yerlerde, kontrollü
standart stoklar ile süreci yönetmeli ve akışı sağlamaya çalışmalıyız.
Bunun için mevcut süreçte itme sistemi (push) yerine çekme
(pull) sistemi kullanılmalıdır.
Kanban Çekme Tipi Üretim
Müşteri prosesin gereksinimlerini, tedarikçi proseslere
sinyal yolu ile ilettiği bir üretim kontrol metodudur.
Çekme tipi üretim, fazla üretimi ortadan kaldırmaya çabalar
ve bir
‘’Tam zamanında (JIT)’’ üretim sisteminin üç ana bileşeninden
birisidir.
Çekme tipi üretimde, bir sonraki operasyon, ister aynı tesis
içinde isterse ayrı bir tesiste olsun, çoğunlukla bir kanban kartı
aracılığıyla, hangi malzeme ya da parçanın istendiği, gerekli olan miktar ve ne
zaman ve nerede gerekli olduğu hakkında önceki operasyona bilgi sağlar.
Müşteri proses bir ihtiyaç sinyali verene kadar tedarikçi
proses tarafın-dan hiçbir şey üretilmez.
Bu, itme tipi üretimin tersidir.
Çekme tipi üretim sistemlerinin üç temel tipi vardır.
Süpermarket çekme sistemi
Sıralı Çekme Sistemi
Süpermarket ve Sıralı Çekme Karma Sistemi
Çekme sisteminde, son süreçte ürünler hazır olarak beklediği
için müşterilerin beklentilerine hemen cevap verilir.
Çekilen ürünler bir önceki sürecin ne üreteceğini belirlediği
için plan yapılmadan süreç devam eder.
Müşteriye cevap verme süresi çok daha kısadır.
Çekme sisteminin en önemli avantajı, azaltılmış envanter ve
dolayısıyla ilişkili maliyeti stok azaltmadır.
Çekme sistemlerinde, son istasyon nihai ürün talebi
hakkındaki bilgileri, bilgi akışı üretim hattı aracılığıyla önceki istasyona
iletir.
Üretim hücreleri veya makineler son istasyondan gelen
doğrudan talepten haberdar olurlar.
Tam zamanında üretim sistemleri çeken sistemlerdir.
Hangi ürünün ne zaman ve ne miktarda üretileceğinin sadece
son süreç tarafından bilinmesi, bu sürecin önceki süreçlerden sadece kendi
kendisine gereken parçaları çekmesini sağlayacaktır.
Diğer taraftan bir sonraki sürecin parça çekimi olmadan bir
önceki proseste üretim yapılmayacak, sonuç olarak her proses kendisinden sonra
gelen proseslerin taleplerini karşılamak üzere tam zamanında üretim yapacaktır.
Kanban kelime anlamı olarak etiket anlamına gelmekte olup
yalın konseptte bilgi iletiminde kullanılan bir araç olarak karşımıza
çıkmaktadır.
Çekme sisteminde, malzemenin hareket görmesini veya üretimin
başlamasını tetiklemeye yarayan bilgi iletiminde kullanılan araçtır.
Kanban, bir çekme sisteminde malzemelerin üretilmesi ya da
çekilmesi için yetki ve talimat veren uyarı aracıdır.
Kanban Japon dilinde kimlik kartı an-lamına gelmektedir.
Uygulamada Kanban kart sistemi olarak bilinmektedir.
Tam zamanında üretim sistemi içinde kanban, küçük stok
parçalarının üretim merkezlerine dağıtımında bir çekme gücüne sahip
bulunmaktadır.
Kanbanlar daima üretim akışına ters yönde, ancak, fiziksel
birimlerle birlikte sondan başa doğru hareket ederek üretim aşamalarını
birbirine bağlarlar.
Bu zincirin, işletme dışındaki satıcılara değin uzanması
hammadde stoku oluşmamasını da sağlar.
Bu sistem, geriye giderek ilerleme olarak da adlandırılıyor.
Kanban sistemi‛ üretimi sıkı takip etmek için basit kartlar
kullanır.
Buradaki basit mantık şudur:
Hiçbir iş istasyonunun kendisini takip eden istasyondan talep
edilmedikçe ürün üretmesine izin verilmez‛ yani her istasyon kendinden önceki
istasyonun müşterisi durumundadır.
Bu basit görüş birikmiş envanterle çalışmayı engeller.
Bilgisayara hiç gerek duyulmaz.
Kanban sisteminin faydaları;
Dolaşımdaki envanter ve mamulü azaltır.
Bu sayede sermaye kaybı ve stoklarla ilgili israf
faaliyetleri de azaltılmış olur.
Değişen müşteri ihtiyaçları ve beklentileri açısından,
esnekliği arttırır.
Büyük ölçüde üretim yönetimi kolaylaştırır.
Kanban, bilgisayar eğitim sistemlerine bile ihtiyaç duymaz.
Tek ihtiyacımız, kartlar, etkin bir zaman planlaması ve
disiplindir.
Farklı akış hızlarına sahip proseslerin birbirleri ile
eşgüdümünü (senkronizasyonunu) sağlayan bir araçtır.
Her prosesin bir öncesi prosesten ihtiyacı olanı çekmesini
sağlar.
Üretim planlamayı ortadan kaldırır.
Kanban Sistemi uygulaması aşağıdaki beş adımdan oluşur;
Analiz ve süreçlerin seçilmesi
Kanban kurallarının tanımlanması
Kanban tipinin seçilmesi
Planlama ve boyutlandırma
Organizasyon araçlarının ve kartların oluşturulması
Kanban kartları uygulamanın en iyi bilinen ve en genel
örneğidir.
Bazen şeffaf plastik kılıf ile yıpranmaya karşı korunurlar ve
parça adı, parça numarası, dış tedarikçi veya iç tedarikçi proses, paketleme
miktarı, stoklama yeri adresi ve müşteri proses adresi gibi bilgiler verirler.
İzleme veya otomatik faturalama için kart üzerine bir barkod
basılabilir. Kartların yanı sıra kanban üçgen metal plakalar, renkli toplar,
elektronik işaretler veya herhangi bir diğer cihaz olabilir ve bunlar yanlış
bilginin prosese girmesini önlerken gerekli bilgiyi aktarırlar.
Her ne şekilde olursa olsun, kanban’ın bir üretim
operasyonunda iki fonksiyonu vardır: ürünleri yapmak için proseslere talimat
verirler ve ürünleri taşımaları için malzemecilere talimat verirler.
Birinci kullanma şeklinde üretim kanbanı (veya yap kanbanı)
denir, diğer kullanma şekli çekme kanbanı (veya taşıma kanbanı) olarak
adlandırılır.
Kanab Akış Örnek
Kanban Çeşitleri
Tam zamanında üretim sistemi uygulamasında biri çekme
kanbanı, diğeri de üre-tim sipariş kanbanı olmak üzere iki çeşit temel kanban
kullanılmaktadır.
Çekme Kanbanı Nedir?
Çekme kanbanı, Toyota üretim sisteminde, bir sonraki üretim
istasyonunun, bir önceki istasyondan çekmek istediği parçanın cins ve miktarını
belirten ve bunları çekmede kullanılan dikdörtgen biçiminde bir karttır.
Çekme Kanban Kart Örneği
Örnekteki Çekme Kanbanı ile söz konusu parça için bir önceki
operasyonun dövme işlemi olduğu ve talaşlı imalatta bulunan taşıyıcının, tahrik
pimini alabilmek için dövme istasyonuna gitmesi gerektiği belirtilmektedir.
Ayrıca söz konusu parça için bir sonraki operasyon talaşlı
imalattır. Kutu kapasitesi 20 adet olup kutu şekli B olarak belirtilmiştir.
Üretim/Sipariş Kanbanı Nedir?
Toyota üretim sisteminde bu kanban, bir önceki üretim
istasyonunun üretmesi gereken parçaların cins ve miktarını gösterir.
Bu kanbana, üretim kanbanı da denilmektedir.
Üretim kanbanı, önceki prosese bir sonraki proses için
yapması gereken ürünlerin tipi ve miktarını söyler.
En basit durumda, tek bir kart, önceki prosesin yapacağı ve
bir sonra prosesle arasında ki süpermarkete koyacağı bir kasa parçaya karşılık
gelir.
Üretim - Sipariş Kanban Kart Örneği
Şekilde verilen üretim sipariş kanbanı; SB -8 No’ lu Talaşlı
imalat operasyonunun S X 50BC – 150 kodlu araba tipi için krank mili
üreteceğini göstermektedir.
Ayrıca krank milinin F26 – 18 Nolu stok rafına
yerleştirileceği belirtilmektedir.
Tedarikçi Kanbanı Nedir?
Bu kanban tedarikçilere ürettirilen parçaları çekmek için
kullanılmakta olup, tedarikçiye gerekli parçaları ne zaman nereye göndermesi
gerektiği konusunda emir veren bir karttır.
Yani dışarıdan tedarik edilecek parçaların teslimi konusunda
talimatları içeren bir çeşit çekme kanbanıdır.
Özel Kanban Nedir?
Sipariş üretimi için hazırlanan ve her sipariş için dağıtılıp
toplanan bir kanban türüdür.
Acil İhtiyaç Kanbanı Nedir?
Talep değişimleri, hatalı işlem ve sonradan yapılan eklemeler
nedeniyle geçici olarak dağıtılan ve iş sona erdiğinde toplatılan kanbanlardır.
Sinyal Kanbanı/İşaret Kanbanı Nedir?
Parti üretimi yapılan üretim alanlarında kullanılan Sinyal
Kanbanı, genellikle partideki kutulardan birine iliştirilir ve bulunduğu yer
sipariş verme noktasını gösterir.
Başka bir deyişle, parti üretiminin siparişe yönelik üretimin
yerini aldığı durumlarda kullanılan bir çeşit üretim kanbanıdır.
Üretim sırasında sinyal kanbanın iliştirildiği kutuya
geldiğinde, o kafile için üretim emrinin çıkarılması gerekir. Sinyal
kanbanının; biri dikdörtgen biçimli Malzeme İstek Kanbanı, diğeri üçgen biçimli
Üçgen Kanban olmak üzere iki çeşidi vardır.
Üçgen Kanban Nedir?
Üçgen biçimindeki bu kanban yalın üretim sistemini uygulayan
otomobil fabrikalarında delme prosesine üretim emri verilmesinde
kullanılmaktadır.
Malzeme-İstek Kanbanı Nedir?
Parti üretiminde malzeme gereksinimi için kullanılır.
Dikdörtgen biçimindeki bu kart, üretim süreçlerine malzemeyi
ne zaman, ne miktarda ve nereden sağlayacaklarını belirler.
Kanbanı etkin kullanmanın altı kuralı vardır
Müşteri prosesler kesin olarak kanban üzerinde belirtilen
miktarda mal sipariş ederler.
Tedarikçi prosesler kesin olarak kanbanla belirtilen miktar
ve sırada mal üretirler.
Kanban olmadan hiçbir parça üretilmez ve hareket ettirilmez.
Bütün parçalar ve malzemeler üzerine her zaman bir kanban
kartı iliştirilir.
Hatalı parçalar ve doğru olmayan miktarlar asla bir sonraki
prosese gönderilmez.
Stokları azaltmak ve problemleri açığa çıkarmak için kanban
stok miktarları azaltılır.
Kanban uygulamaları basit, kolay anlaşılır, kolayca hayata
geçirilebilir, ek maliyet doğurmayan bir metot olmasına rağmen uygulamada
birçok sorun ile karşı karşıya kalınmaktadır. Kanban uygulamalarında en çok
rastlanan sorunlara gelecek olursak;
Kanban çalışmalarının iyi hazırlık yapılmadan ve erken
başlaması
Kanban prensiplerinin değişime uğratılması ve melez
uygulamalar
Çalışanların kanban sistemini çalışmayacak kadar basit
görmeleri
İyi düşünülmeden sistemlerin kurulması
Kanban etkinliğinin düzenli kontrol edilmemesi ve sonsuza
kadar aynı şekilde çalışacağı düşüncesi
Kanban sistemi stokları azaltamaz önyargısı
Sorunlar çıktığında moral bozukluğu ve hemen eskiye dönüş
yatkınlığı
KAYNAKLAR:
International Journal of Social Science Number: 50 , p.
449-470, Autumn II 2016
Öğr. Gör. Arzu ŞEKER Yalın üretim sisteminde kanban, tek
parça akışı ve u tipi yerleştirme sistemleri (BATMAN ÜNV. 31.10.2016)
Yaklaşan Eğitimler
Yorumlar
Yorum Gönder