Zengin Olunca, İnsanlar Enayi mi Oluyor?

 

Zengin Olunca
Enayi mi Olunuyor?
 
Yukarıdaki Başlığın cevabını uzun okumayacaklar için hemen vereyim
Tabii ki “Hayır”
 
O zaman niye?
Aynı suyu bizler 5-15 TL ye içerken Zenginler 50-250 TL öderler
Çorbayı bizler 30-100 Tl içerken niye 350-1500 TL öderler
Bunun gibi bir sürü örnek verebiliriz
 
Buna “Veblen Etkisi” deniliyor
Bu konu hakkında bir derlemeyi izninizle sizler ile paylaşmak istedim
 
Tarık Başçıl  _  21 Haziran 2024
 

Bir arkadaşınızın kullandığı parfümü çok beğendiniz
Satın almak için markasını öğrendiniz.
İnternette yaptığınız ufak bir aramada parfüme ulaştınız.
 
Ancak o da ne?
Parfümün fiyatı sadece 150 TL.
Yani ucuz bir parfüm.
 
Koku hala aklınızda ama acaba o kadar iyi değil miydi?
En iyisi şu 1500 TL olan parfümü almak.
En azından parasının karşılığını veriyordur!
 
Hikaye tanıdık geldi mi?
Parfüm yerine istediğiniz herhangi bir objeyi düşünebilirsiniz elbette.

İşte bu hikaye size birazdan aktarmaya çalışacağımız Veblen etkisi ile yakinen ilişkili.
 
Şimdi aşağıda gördüğünüz tişörtlere iyi bakın.
Aşağıdaki tişörte kaç para verirdiniz?
Mesela 10,30,100 sterlin?

Bu tişörtlerin 1000 sterlinden aşağı fiyattı yok
Bir tişört deyip geçmeyin
Tişörtte bir farklılık yok
 
Onu değerli yapan şey logosu yani markası.
Tişört “Louis Vuitton” etiketi taşıyor.
 
Ferrari denilince aklınıza gelen ilk şey nedir?
Muhtemelen kırmızı, hızlı ve kesinlikle pahalı olan bir araba olacaktır.
 
Astronomik olarak yüksek fiyatına rağmen Ferrari arabaları
Talep çok yüksek olduğu için yıllardır ön sipariş ile satılıyor.
 
Bunun nedeni, bir Ferrari’nin bir Veblen ürünü olmasıdır.
 
Bir Veblen Ürünü Nedir? 
Veblen mallar
Fiyat yükseldikçe talebi artan ve aşağı doğru eğimli bir talep eğrisi yerine yukarı doğru eğimli bir talep eğrisi oluşturan ürünlerdir.
 
Bu fenomen ilk olarak “Thorstein Bunde Veblen (1857-1929)” tarafından
1899’da The Theory of the Leisure Class (Aylak Sınıfın Teorisi) adlı kitabında açıklanmıştır.
 
Thorstein Veblen, ‘conspicuous consumption’ yani gösterişçi tüketim kavramını ilk kullanan kişidir.
 
Veblen’in bunu çalışmayan sınıfın (ki burada Veblen çalışmayan sınıfla aristokrat sınıfı kastetmiştir)
Ekonomik ve sosyal davranışlarını açıklamaya çalışırken tanımlamış ve kullanmıştır.

 
İşte bu nedenle
Carter
Rolls-Royce
Aston Martin
Harrods
Champagne
Christian Dior
Louis Vuitton
Türkiye’de Vakko ve Beymen
Gibi markalar daha değerli olarak algılanır.
 
Onları cazip kılan şey sattıkları ürünlerin fiyatlarıdır.
Lüks mallar giyim, açlık, susuzluk, barınma veya ulaşım gibi insanların birincil ihtiyaçlarını karşılamak için satın alınmaz.
 
Bu satın alma dürtüsünün arka planında da elbette psikolojik etkenler yer almaktadır.
 
Veblen Etkisi Nedir?
Yüksek fiyatın daha yüksek kalite anlamına geldiği inancı Veblen etkisi olarak tanımlanır. İnsanların Veblen ürünlerine ilgi duymasının birçok nedeni vardır.
Birincisi, daha yüksek bir fiyatın daha yüksek kalitenin bir göstergesi olarak algılanmasıdır.
 
Bu şekilde düşünürken dikkatli olmak önemlidir, çünkü bazen daha yüksek bir fiyat daha iyi kalite anlamına gelmez.
Bunun ünlü bir örneği viski markası Chivas Regal’den verilebilir.
 
Chivas Regal, ürünlerini ilk piyasaya sürdüklerinde satmakta zorlanmıştı.
Bunun sonrasında da fiyatlarını yükseltmeye karar verdiler.
 
Yeni yüksek fiyat dışında her şeyi sabit tutan Chivas Regal, devamında satış patlaması yaşadı. 
Sonucunda insanlar, yüksek fiyat etiketi ile daha kaliteli olması gerektiğini düşündükleri için Chivas Regal almaya başlamıştı.

Statü sembolleri
insanların Veblen ürünlerine ilgi duymasının ikinci ana nedenidir.
 
Veblen ürünleri gösterişçi tüketime bağlı olduğundan
Daha yüksek bir fiyat kitleler için ulaşılamaz bir şeydir.
 
Bir Ferrari’ye sahip olmak
İnsanları farklı bir sosyal sınıfa sokar.
Bu, doğrudan yüksek fiyatın bir sonucudur.
 
Yüksek bir sosyal sınıf olarak algılanmayı uman ne kadar çok insan varsa
Arabalara olan talep de o kadar fazladır.
 
Bu aynı zamanda pırlanta yüzükler için de geçerlidir.
Elmaslar aslında nadir değildir
Ancak yoğun pazarlama ve stratejik iş kararları nedeniyle elmasların fiyatı oldukça yüksektir.
 
Zenginliğin ve gücün kamuya açık bir şekilde sergilenmesi, belirli bir sosyal statüye ulaşmanın veya sürdürmenin bir yoludur.
 
Ancak sorun sadece belli bir statüye sahip olan kişilerin bu yaklaşımı benimsemesinde değildir.
 
Sorun düşük sosyal sınıfların hiyerarşide daha üsttekilerin davranışlarına özenmeleri, onları taklit etmeye çalışmalarıdır.
 
Bu nedenle 85 Euro’ya mal olan bir şişe parfüm içeriği aynı olsa bile 20 Euro’luk bir şişeden daha fazla alıcı bulacaktır.
 
Veblen Etkisi Sadece Satın Aldığımız Ürünlerde Karşımıza Çıkmaz
 
Veblen etkisi sadece satın aldığımız ürünlere özgü değildir.
Benzer bir süreç aldığımız hizmetlerde de görülmektedir.
 
Örneğin
Birisi bir avukat tutmak istiyorsa, mümkün olan en iyi kişiyi seçmek ister.
İki seçenek verilirse, biri saatte 50 Dolar
Diğeri saatte 1.000 Dolar talep ederse, 1.000 Dolarlık avukat işini daha iyi yapıyor gibi görünecektir.
 
Oysa ki belki de daha düşük ücret talep eden işini daha iyi yapan olacaktır.
 
Mekanizmanın dürtüsü sosyal sınıfların birbirlerini kıyaslamasından gelir. 
Bir tüketici olarak, statünün ekstra paraya değer olup olmadığını anlamak size kalmıştır
 
Kaynaklar ve İleri Okumalar:
• Veblen Goods: Why Sports Cars and Diamonds Don’t Obey the Law of Demand. Yayınlanma tarihi: 10 Ocak 2022; Bağlantı: https://sites.lsa.umich.edu/
• The Veblen effect; https://www.financialexpress.com
• Veblen Good; yayınlanma tarihi: 30 Kasım 2020; Bağlantı: https://www.investopedia.com/