Mendil ya da Yağlık

İşlevi burun, gözyaşı ve ter silmek, el ve yüz kurulamak olan
Genellikle dikdörtgen biçiminde ve cepte taşınabilecek büyüklükte
Kumaştan veya yumuşak, ince kâğıttan üretilmiş bezdir.

Diye tanımlanıyor

Gelin bunu biraz irdeleyim

Tarık Başçıl  _   15 Şubat 2025

Not: 

Kırmızı yazılı kelime gördüğünüzde tıklar iseniz

Sizi "Vikipedi" e yönlendirir

Onun hakkında daha fazla bilgiye ulaşmış olursunuz

★★★★★★★★★★★★★★

Hiç dikkatinizi çekti mi bilmiyorum

Ama mendiller hep kare şeklinde üretilir.

Gerek kağıt olsun
Gerekse, kumaştan yapılsın mendillerin eni ve boyu hep eşittir.

Tabii ki bu bir tesadüf değildir mendilin geçmişi yasalara dayanır.

Fransa'da yayınlanan bir kararname ile kare üretildi
Hala kare olarak kullanılır.

Antik Japon Mendili Örneği

★★★★★★★★★★★★★★

Sözcüğün kökeni, Latince "manus" (el) ve "tergere" (silmek) kelimelerinin bir araya gelmesi ile oluşan "manutergium" (el bezi) sözüdür.

Sonraları peşkir kelimesi, hamam önlüğü anlamında kullanılmaya başlanmıştır.

Türkçede elin yağının veya alnın terinin silinmesinde kullanıldığı için mendil anlamında yağlık sözcüğü de kullanılmıştır.

Çevre, çember, destimal, destmal, makrama, önlük, sofra yaygısı, sofra bezi, peştamal kotyemeni sözcükleri de mendil kavramını ifade için kullanılmıştır.

★★★★★★★★★★★★★★

Mendilin Arapça anlamı
Yer değiştirmek olsa da hiç kimse bunun neden olduğunu sorgulamadan kullanır...

Mendil cebinizde taşıyıp bir şeyleri silmek için üretilmedi...
O zamanlar mendiller sosyal bir sınıf özelliği taşırdı.
Tabii bunlardan kaynaklı olarak zamanla mendil dili gelişti...

Vedalaşırken sallanan mendil

Sana sadık kalacağım anlamına geliyordu.

Camdan sarkıtılan mendil

Şu an ailemin yanında gözetimdeyim anlamındaydı.

Kendisine bakıldığını gören kadın veya erkek tesadüfen mendilini kendi önüne düşürünce

Benim kalbim başkasında demek oluyordu.

Bazı anlarda ise pencereden savrulan mendil 

Ona aşkını ilan etmek

Savrulan mendili alan kişide 

Aşkına cevap vermek anlamında idi.

Beyaz olan mendil "Seni Çok Seviyorum" demek

Kenarları mor mendil "Çok Çapkınsın" demek

Eflatun Mendil "Yarın penceremin önünden geçiniz" demek

Mavi mendil ise "Bugün çok hüzünlüyüm" demek

Sarı mendil ise "Hastayım" demekti.

★★★★★★★★★★★★★★

Eski zaman insanlarının statü olarak gördüğü kumaş mendiller günümüzde artık bir nostalji...

★★★★★★★★★★★★★★

Çin Kültüründe Mendil;
Çin'de mendil kullanımı, M.Ö 1000'lere gitmektedir. 

Zhou Hanedanı dönemi figürinlerinin bazılarının ellerinde bez parçası taşımalarından hareketle

O yıllarda mendil kullanıldığı kabul edilmektedir.
O devirde mendilin fonksiyonunun yüzü güneşten korumak

Ter silmek, burun silmek veya temizlik olduğu düşünülmektedir.

Çin Mendil Örneği
★★★★★★★★★★★★★★

Antik Yunan ve Antik Roma'da Mendil;
Antik Yunan ve Roma devrinde, mendiller sıklıkla kullanılmaktaydı. Antik Yunan'da parfümlü bir bez olarak taşındı. 

Antik Roma'da ketenden dokunan ve mappa olarak adlandırılan mendiller kullanılırdı. 

Bunların, sıradan mendil işlevlerine ek bazı özel işlevleri de vardı

Konsüller mendilleri birer statü göstergesi olarak kullanırdı

Ayrıca mendiller, arazi kayıtlarının tutulduğu bir kayıt materyali idi.

★★★★★★★★★★★★★★

Beyaz mendillerin bir işlevi

Circus Maximus alanlarında oyunları başlatma işareti olarak kullanılmıştır. 

M.S. 271'de İmparator Aurelian'ın

Roma halkına oyunlarda alkış ve tezahürat yapmak maksadıyla sallamaları için ipek veya ketenden yapılmış küçük mendiller dağıtması mendillerin o dönemdeki popülerliğini artırmıştır.

M.S. dördüncü yüzyılda Roma'da beyaz ketenden mendiller din adamları tarafından dinsel törenlerde sol kolları üzerinde taşınarak kullanıldı. 

Bu tören mendiline pallium linostinum denirdi. 

Pallium linostinum, sonraki 500 yıl içinde Hristiyan taşınarak Hristiyan rahiplerin dini törenlerde sol ellerinde taşıdıkları ipek şerite dönüştü. 

12. yüzyıla kadar "mappula” denilen ipek şerit, sol kolun üzerine konmaya devam etti ve İsa'nın havarilerinin ayaklarını yıkadığı havluyu hatırlatıcı bir sembol olduğu kabul edildi.

Antik Roma Mendil Örneği

★★★★★★★★★★★★★★

Antik Mısır'da Mendil;
Mısırlılar ağartılmış beyaz keten kumaştan yapılmış cep mendilleri taşırdı. 

Çin'den çok sınırlı miktarda ipek ithal edildiğinden, ipek mendili yalnızca en üst tabakadaki soylular kullanılır, diğerleri ise kirli beyaz veya inci grisi gibi doğal renkledeki ketenden cep mendilleri kullanıldı. 

Mendiller, natron denilen bir mineral ile ovularak ağartılırdı.

Antik Mısır Mendil Örneği
★★★★★★★★★★★★★★

Avrupa'da Mendil;

Shakespeare'in Othello adlı eserinde başkarakter Othello, sevdiğine

mendil hediye etmiştir.

Rönesans devri portrelerinde

Kişiler sıklıkla ellerinde dantelli mendil ile tasvir edilmiştir.

Doğu kültüründe yaygın olarak kullanılan mendil, Avrupa'ya Venedikli gemiciler yoluyla geçti. 

Shakespeare'in Othello adlı meşhur piyesinde, baş karakter olan Berberi komutan Othello'nun aşık olduğu Venedikli asilzade Desdemona'ya mendil hediye etmesi, mendilin Avrupa'daki popularitesini artırdı. 

Fransa'da couvrechef [baş örtüsü] adıyla moda oldu. 

Ancak Fransız hanımları güneşten korunmak için şemsiye kullandıklarından, mendili güneşten korunmak maksadıyla başlarını örtmekte kullanmak yerine, hava güneşli olsa da olmasa da ellerinde bir aksesuar olarak taşıdılar. 

Kerchief adlı bu örtülere, artık elde taşındığı için handkerchief dendi.

Rönesans döneminde bol işlemeli, saçaklı, dantelli mendiller kullanıldı. 

Rönesans dönemine ait birçok tabloda gerek kadınlar gerekse erkekler ellerinde dantelli mendille tasvir edilmiştir. 

İtalya'da bu mendillere fazzoletto denirdi. 

16. yüzyılda dantel nakışlı cep mendillerinin en iyileri İtalya'da, Floransa'da üretiliyordu. 

İpek, gümüş, altın işlemeli veya dantelli mendillerin kenarına, sahibinin isminin baş harfleri işlenirdi ve mendiller aşıklar arasında değiş tokuş edilirdi. 

Erkeklerin şapkalarında, kadınların göğüslerinde sakladıkları mendiller, zamanla el çantasına sığacak boyutlarda üretilmeye başlandı.

Avrupa'da mendilin burun silme işlevinden ilk bahseden, filozof Erasmus olmuştur. 

Erasmus, burnu elbisenin yenine silmenin doğru olmadığını, bunun yerine mendil kullanmak gerektiğini ilk defa yazdı. 

Bir yandan görgü kurallarının değişmesi, diğer yandan mikrobun keşfedilip sağlıklı bir yaşam için hijyenin öneminin anlaşılmasıyla mendil kullanımı yaygınlaşınca, mendil sanayide üretilmeye başladı ve ucuzladı. 

Mendil taşımak kibarlık kabul edildi ve mendili kullandıktan sonra katlayarak zarif hateketlerle cebine koymak da görgünün bir parçası sayıldı.

★★★★★★★★★★★★★★

Orta Asya, Anadolu ve Balkan kültürlerinde Mendil;

Türk kültüründe mendil kullanımına dair ilk kanıtlar

Uygur dönemine ait duvar resimlerinde rastlanan mendil ve kuşak resimleridir.

Ayrıca Göktürklerde mendil bir fal aracı olarak kullanılmıştır. 

Tahta yeni çıkan hakanın ne kadar süre hükümdarlık yapacağını anlamak için kam, hakanın boğazını ipek bir mendille sıkarak çıkardığı hırıltılı sesi dinlerdi.

Göktürk Mendil Örneği

★★★★★★★★★★★★★★

Kaşgarlı Mahmud, Orta Asya Türkleri'nin ipekli bir kumaşı göğüslerinde taşıdıklarını, gerektiğinde burun silmek için kullandıklarını ve bu kumaş parçasına “Ulatu” dediklerini belirtmiştir.

Mendil, Selçuklu ve Osmanlı toplumlarında da sıklıkla ve pek çok farklı işlev yüklenerek kullanılmıştır. 

Balkanlar ve Orta Doğu gibi pek çok bölgedeki Halk Oyunlarında, örneğin Kalamatianos veya Halay önemli bir aksesuar olarak kullanılmaktadır.

Anadolu'da mendil, el yüz silmek için kullanıldığı gibi, küçük şeyleri taşımak veya paketlemek ve serip üzerinde yemek yemek için de kullanılırdı. 

Bu amaçla kullanımı, içine ekmek ve soğan koyup sardığı mendili bir sırığa bağlayıp omuzunda taşıyan Keloğlan tasviriyle somutlaştırılmıştır.

★★★★★★★★★★★★★★

Mendil, bu işlevlerin dışında kırıkları ve yaraları sarmak için, ter veya gözyaşı silmek için, üstüne gül yağı veya amber damlatılıp zaman zaman koklamak için kullanılırdı. 

Anadolu'da pek çok başka yaşam pratiğinin merkezinde de yine mendil vardır: Vedalaşmalarda mendil sallanır

Bir şeyi hatırlamak isteyen kimseler, hatırlatma işlevi görmesi için bir mendilin ucunu düğümler

Gömleğin yakasını kirlenmekten korumak için boyna bağlanır veya fesleri kirlenmekten korumak için feslerin içine örtülür.

Mendil, Anadolu düğün geleneklerinin de parçasıdır 

Eski Anadolu geleneklerine göre, düğünlerde kız ve erkek tarafları birbirlerine hediye olarak başka pek çok şeyin yanı sıra işlemeli mendiller gönderir

Kızların çeyizinde de mendiller bulunur, düğün davetiyesi yerine de adına okuntu denilen mendiller gönderildiği olur.

Mendilin Türk kültüründeki işlevlerinin, divan şiirinden yola çıkarak incelendiği bir çalışmada mendilin kullanım alanları olarak şunlar belirlenmiştir

Gözyaşını silmek ve ağladığını saklamaya yardımcı olmak, utandığını saklamaya yardımcı olmak, ter silmek, para ve şeker kesesi, hatırlatma aracı, tedaviye yardımcı bir araç, selamlaşma ve vedalaşma aracı, oyun aracı, ölüm ritüellerinde kullanılan bir araç.

Mendil

Halay oynarken kullanılan bir dans aksesuarıdır.

★★★★★★★★★★★★★★

İşlevlerine göre mendiller;

Süs unsuru mendiller;

Sol elinde mendil tutan 

Fatih Sultan Mehmed

★★★★★★★★★★★★★★

Atatürk

Cep mendilini bir giyim aksesuarı olarak sıklıkla kullandı.

★★★★★★★★★★★★★★

Mendiller, diğer işlevlerinin yanı sıra giyim kuşamın tamamlayıcısı bir süs eşyası olarak kullanılagelmiştir. 

Osmanlı toplumunda süs amaçlı elde taşınan mendillerin yaygındı. Padişah portrelerinde, padişahların ellerinde görünen mendiller elde taşınan süs mendillerine örnektir. 

Örneğin Nakkaş Sinan Bey'in Gül Koklayan Fatih portresinde 

II. Mehmed, sol elinde mendil tutarken resmedilmiştir. 

Mendiller, sadece elde taşınmamış, boyna bağlanarak ve başlıklara sarılarak da giysileri süslemiştir.

★★★★★★★★★★★★★★

Batı kültüründe cep mendilleri 1920lerden 1960lara kadar popüler bir aksesuar olarak kullanılmıştır.

Erkekler, temizlik aracı olan mendili pantolon ceplerinde, giyim aksesuarı olan mendili ise sol göğüslerinin üstüne denk gelen ceket cebinde taşımış ve ceket cebine yerleştirilen süs mendilini katlamanın pek çok farklı tekniği gelişmiştir. 

Süs mendilleri ipek, keten veya pamuktan yapılmıştır. 

Cep mendilini giyim aksesuarı olarak sıklıkla kullanmış olan bazı batılı aktörler şunlardır;

Cary Grant, Fred Astaire ve Gary Cooper. 

★★★★★★★★★★★★★★

Batı modasının takip edildiği Cumhuriyet dönemi Türkiyesi'nde cep mendilini aksesuar olarak sıklıkla kullanmış olan ünlü isimler şunlardır;

Atatürk, Ahmet Emin Yalman, Mahmut Esat Bozkurt, Mekki Sait Esen ve Zeki Müren.

★★★★★★★★★★★★★★

Hatıra Mendiller;

Kraliçe Victoria'nın tahta çıkışının 

60. yılı için basılmış bir hatıra mendil, 1897

İpek üzerine baskı tekniğinin bulunmasıyla 1800'lü yıllarda Avrupa'da tarihi ve siyasi olaylar, taç giyme törenleri

Bağış toplama gibi nedenlerle hatıra mendil basımı başlamıştır.

Kitlesel olarak üretilen hatıra mendilleri

Hem iktidarın hem de siyasi karşıtlarının kullandığı bir propaganda aracı olarak kullanılmıştır.

★★★★★★★★★★★★★★

Osmanlı toplumunda da hatıra mendil basımı yaygın olarak görülmüş; 

Osmanlı Hatıra Mendil Örneği

Devletin girdiği savaşlar, yapılan anlaşmalar

II. Meşrutiyet, Tanzimat Fermanı gibi olaylar için hatıra mendiller basılmıştır.

★★★★★★★★★★★★★★

Kitap mendilleri;

Osmanlı toplumunda kitap taşıma amaçlı kullanılan mendiller, "kitap mendili" olarak adlandırılırdı. 

Kitap mendilleri üstüne veya kenarlarına bilginin ve öğrenmenin kutsallığını anlatan güzel sözler, Arapça ya da Farsça şiirlerden beyit ve kıtalar işlenerek süslenmişlerdir.

Blog dan Daha Fazla Bilgiye Ulaşmak İçin

Aşağıdaki Link Adresine Tıklayabilirsiniz

https://xtarik.blogspot.com/